03/04/2022

MİMARLIKTA TOPLUM VE KÜLTÜR

• Admin
• Toplum Ve Kültür

JACQUES TATİ 1967 YILINDA YAYIMLANAN FİLMİYLE İNSAN İLİŞKİLERİNİN YAŞANILAN KENTLE NASIL DEĞİŞİKLİK GÖSTERDİĞİNİ ANLATMAKTADIR. SINIRLARIN İÇERİSİNDE HER NE KADAR KENDİ KENDİNİ

KONTROL ETTİĞİNİ DÜŞÜNSE DE ASLINDA YAPILARIN, YOLLARIN, MALZEMENİN KENDİSİNİ YÖNETTİĞİNİ GÖREMEMEKTEDİR.

SANAYİLEŞMEYLE BİRLİKTE KÖYDEN KENTE GÖÇLER GERÇEKLEŞMEYE BAŞLAMIŞTIR. FABRİKALARDA ÇALIŞMAYA BAŞLAYAN HALK ASLINDA SANAYİ TOPLUMUNUNDA TEMELİNİ ATMIŞTIR. BU TOPLUMUN BİR ŞEYLERİ ÖĞRENEBİLME ÇABASI İÇERİSİNDE OLMASI, BİREYSEL GELİŞMENİN YANINDA TOPLUMSAL GELİŞMEYİ DE BERABERİNDE GETİRMİŞTİR. BİLGİ DÜZEYİNİN ARTMASIYLA BİRLİKTE ÇEVRESİNİN DE ŞEKİLLENİŞİ TOPLUMUN YAŞAM ŞEKLİNİ OLUŞTURMUŞTUR.  

GELENEKSEL YAŞAM BİÇİMLERİ YERİNİ MODERN YAŞAM BİÇİMLERİNE BIRAKMIŞTIR. TÜKETİMİN ARTMASIYLA GELENEKSEL OLUŞUM KALIPLARI YIKILMIŞ YERİNİ STANDARTLAŞMIŞ, HIZLI KALIPLAR ALMIŞTIR. ÖRNEĞİN FİLMDE GELENEKSEL AZ KATLI YAPILARIN YERİNİ ÇELİK YAPILARIN ALMASI BU TÜKETİMİN SOMUTLAŞMASINI ANLATMAKTADIR. SANAYİ TOPLUMUNUN TEMELDE ‘BARINMA’ İHTİYACINA YÖNELİK GERÇEKLEŞTİRDİĞİ ‘YENİLİKLER’ YA DA FİLMDEKİ DEYİMLE ‘ULTRAMODERNLİK’ YAŞAM ALANLARINI, ÇALIŞMA ALANLARINI FARKLILAŞTIRIRKEN İNSANIN SOSYAL YAŞANTISINI DA ETKİLEMİŞTİR. İNSANLARIN ARALARINDAKİ İLİŞKİLER EKONOMİK BAĞLAMDA GELİŞTİĞİNDEN, SOSYAL DÜZEN İÇERİSİNDE DE KARMAŞIKLIKLAR OLUŞMUŞTUR. FİLMDE YER ALAN YAPILARDA YAŞAYAN İNSANLAR SOSYO-EKOMONİK DÜZEYLERİNİ ÖN PLANA ÇIKARTARAK KENDİ BENLİKLERİNİ KAYBETMEYE BAŞLAMIŞLARDIR.

MODERNLEŞMEYLE BİRLİKTE GELEN ENTERNASYONEL ÜSLUPLA (ULUSLARARASI ÜSLUP) FİLMDE KONU ALINAN YAPILARI ‘MÜHENDİSLİK YAPILARI’ OLARAK TANIMLAMAK MÜMKÜN. SÜSLEMEDEN UZAKLAŞILMASI, YENİ MALZEMELERİN KULLANIMI, İÇ VE DIŞ GÖRÜNÜŞTEKİ BASİTLEŞME VE DE SERİ ÜRETİMİN ÖN PLANDA OLMASI YAPILARIN BİRBİRİNE BENZER OLMASINA SEBEP OLMUŞTUR. YÖNETMEN PARİS’İ LE CORBUSİER’UN GRİD DÜZENİNE BENZER ŞEKİLDE ELE ALARAK BELİRLİ BİR DÜZEN ,YÖNLENİŞ İÇİNDEKİ YAŞANTIYI YANSITMAKTADIR. FİLMDE  KURULAN MODERN KENT, BAHSETTİĞİM

MAKİNELEŞMENİN VÜCUT BULMUŞ HALİDİR.

HAVAALANINDA BAŞLAYAN FİLMDEKİ BU SAHNEDE MEKANIN SINIRLARLA ÇEVRİLİ BİR BOŞLUKTAN OLUŞTUĞU GÖZÜKMEKTEDİR. FAKAT MEKANI OLUŞTURAN SADECE SINIRLAR DEĞİLİDİR. İÇERİSİNDE BİR YAŞANTININ OLMASI GEREKMEKTEDİR. BİREYLER BİR ARAYA GELEREK GÜNLÜK YAŞANTILARININ BİR PARÇASI HALİNE GELEN BU MEKANI FARKLI ŞEKİLLERDE DENEYİMLEYEREK HAFIZALARINA ALIRLAR. YUKARIDAKİ SAHNEDE BİR YERDE ANONS YAPILIRKEN, KARŞI TARAFTA İSE SATIŞ STANDLARI BULUNUR. ORTA ALAN İSE ANA KAPIDAN GELENLERİN VEYA GİDENLERİN GEÇİŞ ALANIDIR. SOL TARAFTA İSE KAFE VARDIR. ASLINDA BİR MEKAN İÇİNDE BİRDEN ÇOK YER VARDIR. BU DA MEKANIN İÇERİĞİNİ KATMANLAŞTIRARAK VE KİŞİLERE FARKLI DENEYİMLAR SUNARAK BELLEĞE YERLEŞİYOR.BİR MEKAN TEK BİR İŞLEVE HİZMET ETMİYOR, BİRDEN ÇOK İŞLEVİ İÇERİSİNDE BARINDIRIYOR.BU DA ANA İŞLEVSELLİĞİYLE TERS DÜŞMESİNE SEBEP OLUYOR.

 SERİ ÜRETİM ARABALAR BU KENT DÜZENİNDE KENDİNE BÜYÜK BİR YER EDİNEREK YAYAYA AYRILMASI GEREKEN KAMUSAL ALANLARI BİR NEVİ GASP ETMİŞTİR. FİLMİN GENELİNDE BİNALAR DIŞINDA, SADECE YAYALARA AİT AÇIK YA DA YARI AÇIK BİR ALAN YER ALMAMAKTADIR. BU ALAN ASLINDA YEŞİL ALAN YA DA MEYDAN OLARAK KENT DOKUSUNDA PLANLANSAYDI YERİN BİR RUHU OLACAKTI. KİMİ DİNLENME İÇİN BU ALANA GELİCEKTİ KİMİLERİYSE PİKNİK YAPMAK AMACIYLA. 

KOLON YÜZEYİNDE BULUNAN MAKİNELERİ, MEKANDA GÜNDELİK YAŞANTILARINI SÜRDÜREN İNSANLAR DAHİ KULLANAMIYOR, ADETA YABANCILAR. İNSANLARLA KURDUKLARI İLİŞKİLER MAKİNALAR ÜZERİNDEN SÜRDÜRÜLEREK İLİŞKİLERİN KOPUKLAŞMASINI DA ANLATMAKTADIR.

MEKANIN CAMLARLA ÇERÇEVELENDİRİLMİŞ OLMASI MEKANI TANIMLIYOR AMA BİR O KADAR DA MEKANI SINIRLANDIRARAK, KENDİ İÇİNE HAPSEDİYOR.[11] HER NE KADAR GEÇİRGEN YÜZEYLERE SAHİP OLSADA GEREK İÇ MEKANIN TASARIMI GEREKSE DÖŞEMENİN PARLAKLIĞI MEKANDA SIKIŞMIŞLIK HİSSİ YARATIYOR. MEKAN İÇERİNDE KULLANILAN KOLTUKLAR VE SEHPALARIN TEKİL VE DE BİRBİRLERİYLE AYNI OLMASI SERİ ÜRETİMİN GÜNDELİK YAŞAMDAKİ MEKANLARA NASIL YANSIDIĞINI DA GÖSTERMEKTEDİR. KOLTUKLARIN TEKİL OLMASI VE BİRBİRLERİNDEN UZAK OLMASI MEKAN İÇERİNDE KENDİNE AİT BİR RUHA SAHİP OLMADIĞINI DA GÖSTERMEKTEDİR. BU KOLTUKLAR HEM HAVAALANINDA DA VARDI HEM DE STANDLARIN OLDUĞU YAPI İÇERİSİNDE, MEKANLARIN BİRBİRLERİNE BENZEMESİ, YERE ÖZGÜ OLMAMASI ALGILANIŞIN BELLEKTE KALMAMASINA NEDEN OLMAKTADIR.

ARKA ARKAYA BENZER MEKANLARDAN GEÇTİKTEN SONRA İŞ GÖRÜŞMESİ İÇİN KAYBETTİĞİ PATRONUNU ARARKEN FARKLI BİR ODA ZANNEDEREK ASANSÖRE BİNER VE FARKLI KATLARDA DA  YİNE BENZER ODALARLA KARŞILAŞIR. MEKANLARIN SIRADANLAŞMASI VE SAĞDAKİ FOTOĞRAFTA GÖRÜLDÜĞÜ GİBİ BELİRLİ BİR ÇİZGİSELLİK ÜZERİNDE KONUMLANMASI SIKICILIĞIDA BERABERİNDE GETİRMİŞTİR.

 GİRİŞ BÖLÜMÜNDE BAHSEDİLDİĞİ GİBİ KENTSEL DÜZEN, GRİDAL SİSTEMDEN YOLA ÇIKARAK PLANLANMIŞTIR.BU GRİDAL PLAN, YAPI İÇERİSİNE DE YANSIMIŞ VE KUTU FORMUNDA BİRBİRİYLE

HULOT, TERASTAN DIŞARIYA BAKARKEN YÜKSEK ÇELİK YAPILARIN ÖN PLANDA OLDUĞUNU VE  EYFEL KULESİNİN İSE GERİ PLANDA BELLİ BELİRSİZ KALDIĞINI GÖRÜYOR. SOLDAKİ SAHNEDE DE YER VERİLDİĞİ GİBİ SADECE CAMA YAPTIĞI YANSIMALARLA İLGİ ÇEKEN ASIL SANAT ESERLERİNİN YOK SAYILMASI, ONLARIN YERİNE TURİSTLERİN CAM,CELIK VE DE BETONDAN OLUŞTURULMUŞ ;SIRADAN BASİT KÜTLELERİ İNCELEMESİ, FOTOĞRAFLARINI ÇEKMEK İÇİN  GELMESİ FİLMİN ALTTA YATAN KOPUŞUKLUK,

GEÇMİŞ KÜLTÜRÜN  BELLEKTEN YİTİRİLMESİ GİBİ KAVRAMLARA DİKKAT ÇEKİYOR.

HOLET’I DAVET EDEN ARKADAŞININ DAİRESİ DİĞER TÜM DAİRELERLE BENZERLİK GÖSTERMEKTEDİR. GÜNDELİK YAŞAMLARINI BÜYÜK ÖLÇÜDE GEÇİRDİKLERİ BU MEKANLARDA GÖZE ÇARPAN İSE TELEVİYONDUR. TELEVİZYON ÇEVRESİNE İNSANLARI TOPLARKEN, MEKANDA KULLANILAN MOBİLYALARIN YİNE BİRBİRİYLE BENZER OLMALARI VE BENZER KONUMLANDIRILMALARI SANKİ ARADA DUVAR YA DA DÖŞEMELERLE AYRIŞMAMIŞ TEK BİR HACİM İÇERİSİNDEYMİŞ HİSSİ VERİR.

HOLET’İN STANDLARI GEZERKEN KARŞILAŞTIĞI TUHAF OLAYLARDAN BİRİ DE BİR BAŞKASIYLA

KARIŞTIRILMIŞ OLMASIDIR. HER İKİ SAHNEDE DE ASLINDA BENZER KONUYA İLGİ ÇEKİLMİŞTİR. MOBİLYALAR, BİNALAR, MEKANLAR STANDARTLAŞTIRILDIĞI GİBİ KIYAFETLERDE STANDARTLAŞTIRILMIŞTIR. SERİ ÜRETİMİN GÜNDELİK YAŞANTIYA ETKİSİ BİR KEZ DAHA VURGULANMIŞTIR.

ALEL ACELE BİTİRİLEN VE AÇILIŞI YAPILAN RESTORAN YAPISINDA AKSAKLIKLAR FİLM BOYUNCA DEVAM ETMEKTEDİR. İNSANLARIN MEKANA GELMESİYLE BAŞLAYAN DAVETİN İLK BAŞINDA YERDEKİ KAROLARDAN BİRİ SÖKÜLMÜŞTÜR. ONU TAMİR EDERKEN MUTFAKTA BALIĞIN PİŞİRİLMESİ İÇİN FIRINA SOKULAMAMASI FIRIN EBATLARININ KÜÇÜK YAPILMASI İŞLEVSİZ KULLANIMA VURGU YAPARKEN DEVAMLI MİMARDAN, SORUNLARA ÇÖZÜM BEKLEMELERİ DE İNŞAAT İÇİN VERİLEN SÜRENİN YETERSİZLİĞİNE DİKKAT ÇEKER. MAKİNELEŞME O KADAR YAŞANTIYA İŞLEMİŞ Kİ İNSANLARDAN DA YAPTIKLARI İŞLERDE MAKİNE GİBİ KUSURSUZ VE BİR O KADAR DA SERİ DAVRANMALARI BEKLENMEKTEDİR. BAŞLANGIÇTA RESTORAN SAHNESİNİN BAŞINDA SEÇKİN DAVET DENİLMİŞ OLMASINA RAĞMEN YOLDAN GEÇENLERİN GİRDİĞİ, TOPLUMUN FARKLI KESİMLERİNDEN FARKLI

KÜLTÜRLERE SAHİP İNSANLARIN BİR ARAYA GELDİĞİ BİR MEKAN HALİNE GELİR.

MEKAN GİTTİKÇE KALABALIKLAŞARAK YETERSİZ HALE GELMEYE BAŞLAR. MEKANA GELEN SAYISI OLMASI GEREKENDEN İKİ KAT DAHA FAZLA OLUNCA AKSAKLIKLARDA BİTMEK BİLMEZ. MASALAR SIKIŞIR. DERZ ARALARI AÇILIR VE İNSANLAR BURALARA TAKILMAYA BAŞLAR. ELEKTRİK KAÇAĞI OLDUĞUNDAN BASAMAKLARI FARKETMEYEN GARSONLAR DÜŞER. TAVANDAKİ GÖMME LAMBALAR PATLAMAYA BAŞLAR. BU DA ASLINDA MEKANDAKI EKSİKLİKLERİN KİŞİ SAYISINA DA BAĞLI OLARAK DAHA DA ÖN PLANA ÇIKMASINA NEDEN OLUR.

BİR MEKAN İÇİNDE İKİ İŞLEVİDE BARINDAN BU DÜKKANDA HANGİ İŞLEVİN ÖN PLANDA OLDUĞU BELİRSİZDİR. HULOT YANINDAKİ GİBİ ÇATAL BIÇAK KULLANMAYARAK KENDİ ÖZÜNÜ KORUYARAK ELLE YEMEK YER. BUNU GÖREN DİĞER YANINDAKİ KİŞİ DE HULOT GİBİ YEMEĞİNİ ELİNE ALARAK YER. ASLINDA TOPLUMDAKİ BİREYLER BİRBİRLERİNİ GÖREREK BİRBİRLERİNDEN ÖRNEK ALIR. ÖRNEĞİN ELİZABETH DE HULOT DA TOPLUMDAKİ BENLİKLERİYLE DİĞER İNSANLARDAN FARKLILAŞIYOR. ELİZABETH’İN DE HULOT’UN DA ARKADAŞLARI YAPILARI ÖVERKEN HER İKİSİ DE YAPILARDAN UZAKLAŞMAYA ÇEVREYE BAKMAYA ÇALIŞIYOR. AMA ARKADAŞLARI O ÇEVREYE ADEPTE OLMAK İÇİN O ÇEVRENİN İNSANI GİBİ DAVRANMAYA BAŞLARLAR.

 HULOT’U ZORLA GETİREN ARKADAŞI HULOT’UN CAM KAPIYI AÇMAYA KALKIŞIP KIRMASIYLA BİRLİKTE KAPI KULBUNU ELİNDE TUTARAK, GİRİP ÇIKANLAR İÇİN HAYALİ BİR KAPIYI AÇIP KAPATMAYA BAŞLAR.

ASLINDA BU SAHNEDE CAMIN SINIRLAYICI BİR ELEMAN OLMADIĞI AKSİNE İÇ VE DIŞ ALGISININ OLUŞTURAMADIĞINI GÖSTERMEKTEDİR. İNSANLAR CAMIN OLMADIĞINI BİLE PEK FARKETMEMEKTEDİR. HULOT’UN GİRİŞTEKİ KOLONA ÇARPMASI İÇ MEKAN TASARIMINA DA ATIFTA BULUNMAKTADIR.

 GECENİN BİR BÖLÜMÜNDE ASMA TAVANIN ÇÖKMESİ VE ORDA BİR ALAN TANIMLAMASI MEKAN İÇİNDE ORANIN FARKLILAŞMASINI VE İLGİ ÇEKMESİNİ SAĞLAR. BU AKSAKLIKLARDAN SONRA BİR GRUP MEKANI TERK ETSEDE GERİ KALAN GRUP EĞLENMEYE DEVAM ETMEKTEDİR. BU SAHNE DE İLGİMİ

ÇEKENLERDEN BİRİDE BU ALANIN ÖZEL BİR YERE DÖNÜŞMESİDİR. BU MEKAN HER NE KADAR YEMEİÇME AKTİVESİNİ İÇERİSİNDE BARINDIRSA DA ASLINDA BİRDEN ÇOK YERDE BARINDIRIR. DANS EDENLERİN OLDUĞU BİR YER, YEMEK YEME FAALİYETİNİN GERÇEKLEŞTİĞİ BİR YER, HATTA TAVANIN ÇÖKMESİYLE OLUŞAN BİR İÇKİ-İÇME YERİ OLUŞUR. BU YERLER MEKANI ZENGİNLEŞTİREREK, MEKANDA FARKLI DENEYİMLERİN, DUYGULARIN YAŞANMASINA SEBEP OLMAKTADIR.MEKAN İÇİNDE YERİN RUHU OLUŞMAYA BAŞLAR. BU DURUM FİLMDEKİ BİR BAŞKA SAHNE İÇİNDE GEÇERLİDİR.

BURASI BİR SATIŞ MEKANIDIR. FAKAT İÇERİSİNDEKİ İNSANLAR ORADA GAZETE OKUYARAK KENDİLERİNE GEÇİCİ BİR OKUMA YERİ OLUŞTURMUŞLAR. MEKANDA KISA SÜRELİ DE OLSA FARKLI DENEYİMLER YAŞANMIŞ VE BELLEĞE EKLENMİŞTİR.

GRİD DÜZENE YERLEŞTİRİLEN YAPILARIN ARASINDA OLUŞTURULAN BOŞLUKLAR ULAŞIM YOLLARINI ŞEKİLLENDİRİEKEN BELİRLİ BİR HATTA BAĞLI KALINARAK İLERLENİLMESİ GEREKTİĞİNİDE VURGULAR. YUKARDAKİ SAHNEDE ULAŞIM İÇİN BELİRLİ BİR ROTA BELİRLENMİŞ VE O ROTA ÜZERİNDEN ARAÇLAR HAREKET ETMEKTEDİR. BU HAREKETLİLİK HEM HIZLI HEM DE YOĞUNDUR. TIPKI İÇ MEKANDA GEÇEN BİR SAHNEDE SANDALYEDE DEVAMLI HAREKET HALİNDE OLAN ÇİZGİSEL BİR DOĞRULTUDA GİDİP GELEN ÇALIŞAN GİBİ.  

SONUÇ OLARAK ‘PLAY TİME’ DA GEÇEN SAHNELER ÜZERİNDEN MİMARLIK ÜZERİNE  ELEŞTİRİLER YAPARAK, SORUNLARA İLGİ ÇEKSEDE , GÜNÜMÜZDE  HALEN BU SORUNLAR ÇÖZÜMLENEMEMİŞTİR. GEREK FİLM İÇERİSİNDE GEREKSE GÜNDELİK YAŞANTIDA KARŞILAŞILAN MEKAN- BAĞLAM -MALZEME İLİŞKİSİNİN KOPUKLUĞU İŞLEVSELLİĞİ DE BÜYÜK ORANDA ETKİLEMEKTEDİR.